Het was een grandioos avontuur om in Indonesië te wonen en te werken. Twee ouders, twee meiden van 7 en 5 en een klein waggelend mannetje van bijna 2. In heel veel opzichten hebben we het allemaal goed naar ons zin: we hebben de meest prachtige mensen ontmoet, op elke straathoek wacht een nieuw avontuur en als dat nog niet genoeg is, kunnen we vulkanen, surfgolven en mysterieuze tempels beklimmen.
Toch is er één aspect waar ik maar moeilijk aan kon wennen: het hoesten van de kinderen in de nacht. Regelmatig hoor ik uit verschillende kamers droog gekuch komen, terwijl er geen sprake is van echte verkoudheden. Vooral de middelste klaagt regelmatig over pijn bij het hoesten. Zij heeft als babytje ooit een fikse luchtweginfectie gehad, dus vermoedelijk blijven haar luchtwegen een zwakke plek. Door luchtzuiveraars in de slaapkamers en regelmatige tripjes uit de vieze stad, hoop ik haar longetjes toch nog een beetje schoon te kunnen houden. Ook de regentijd ervaren we als een letterlijke verademing, omdat de ontzagwekkende hoosbuien de fijnstofdeeltjes uit de lucht meespoelen, in hun razende valpartij uit de tropische hemel.
Hoewel een serieuze zorg, zijn deze luchtwegproblemen bij mijn kinderen grotendeels tijdelijk. Nog alarmerender vind ik de pasgeboren baby's die door hun liefhebbende ouders door de altijd drukke straten van Jakarta worden rondgedragen en de iets oudere kinderen die dagelijks langs die zelfde straten zitten te spelen. Recentelijk sprak ik een kinderlongarts over de luchtwegproblemen bij kinderen in Jakarta. Zij vertelde me dat kinderen die opgroeien in de binnenstad, soms wel 30% minder longcapaciteit hebben dan kinderen die opgroeien in minder vervuilde gebieden. Door de voortdurende en directe blootstelling aan schadelijke stoffen in de lucht, lopen al deze kinderen een veel groter risico om allerlei luchtwegproblemen te ontwikkelen, variërend van simpele verkoudheden tot astma, chronische luchtwegproblemen en zelfs longontsteking. Het is dan ook niet verwonderlijk dat longontsteking de belangrijkste doodsoorzaak voor kinderen <5 is.
De belangrijkste oorzaak van deze adembenemende leefomstandigheden is uiteraard het verkeer, op de voet gevolgd door de uitstoot van fabrieken en in de directe leefomgeving van kinderen ook tabaksgebruik, de verbranding van allerlei soorten afval en het binnenshuis koken op kleine kolenkacheltjes. Hoewel de Indonesische overheid verschillende maatregelen probeert te nemen om het verkeer terug te dringen, is er van een structureel beleid ter verbetering van de luchtkwaliteit nog geen sprake. De grootste kans voor verbetering zit in de groeiende middenklasse die niet alleen verlangt naar meer luxe, maar ook naar een meer leefbare stad, waarin hun kinderen gezond op kunnen groeien.
Het recht op gezondheid van kinderen zoals neergelegd in artikel 24 van het Internationaal verdrag voor de Rechten van Kinderen, is een belangrijk aanknopingspunt om de leefomstandigheden van kinderen te verbeteren. Dit recht betreft namelijk niet alleen de toegang tot goede gezondheidszorg, maar ook tot gezonde leefomstandigheden. Preventie van luchtwegproblemen begint namelijk bij het inademen van schone lucht. Door meer aandacht voor en investeringen in een gezonde leefomgeving, worden er ook oplossingen denkbaar.
Naast de vermindering van het aantal voertuigen, de samenstelling van de uitlaatgassen en de verbetering van het openbaar vervoer, zijn er goede initiatieven mogelijk door de aanleg van stadsparken, horizontale of verticale stadstuintjes langs de wanden van gebouwen in de binnenstad, de verbetering van afvalscheiding en afvalverwerking. Door het aanleggen van kleine moestuintjes in de kampongs kan bovendien een slag geslagen worden bij het vergroten van de voedselzekerheid. In Surabaya zijn hiermee goede resultaten geboekt. Ook het structureel bijhouden van de luchtwegproblemen van kinderen in de verschillende wijken van de stad, kan helpen om beter zicht te krijgen op de oorzaken in de verschillende deelgebieden en mogelijke oplossingen voor het terugdringen van infecties. De wijk die er het snelst in slaagt de luchtkwaliteit te verbeteren, zou hiervoor een fikse beloning moeten krijgen. Voor de Big Durian geldt wat mij betreft hetzelfde als voor de Big Apple: ‘If you can make it there, you can make it anywhere’.
