Buenos Aires is de hoofdstad van de psychotherapie. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft geen land ter wereld zoveel psychologen per hoofd van de bevolking als Argentinië, namelijk 223 per 100.000 inwoners. Vergeleken met de VS (30 en Frankrijk 49) is dat inderdaad rijkelijk veel. Het merendeel is geconcentreerd in de hoofdstad, waar een wekelijks bezoek aan de psycholoog net zo essentieel wordt geacht als een bezoek aan de supermarkt of de dokter. Sommigen gaan standaard hun hele leven naar de therapeut, terwijl anderen alleen hulp zoeken in moeilijke periodes.
Bij het invoeren van de coronamaatregelen raakte de hele bevolking dan ook danig ontregeld: niet alleen werd het normale leven volledig op zijn kop gezet, maar een bezoek aan de psychotherapista zat er ook niet meer in. Maar liefst 82% van de bevolking vond dan ook dat de beroepsgroep als essentieel moest worden gekwalificeerd en gaf aan door de pandemie last te hebben van ‘diepe cognitief-emotionele uitputting’ als gevolg van isolatie, inactiviteit en inkomensverlies.
Cijfers die voor kinderen mogelijk nog extremer zijn, wegens het schijnbaar oneindige home schooling en gedurende de eerste periode zelfs het volledige verbod om het huis te verlaten. Na een paar weken mochten kinderen hetzij op zaterdag, hetzij op zondag 1 uur per dag binnen een straal van 5 kilometer van huis de deur uit. Voor de goede orde: honden mochten gewoon uitgelaten worden, dus zij hadden aanzienlijk meer bewegingsvrijheid dan kinderen. Vooral voor kinderen die driehoog achter in een flat met uitzicht op het wasgoed van de buren de wintermaanden hebben doorgebracht, was dat bepaald geen aantrekkelijke periode.
De Argentijnse tak van UNICEF heeft de gevolgen in verschillende maanden onderzocht en komt tot de conclusie dat 36% van de adolescenten toenemende gevoelens van angst kende door een combinatie van corona(-maatregelen) en de angst om de straat op te gaan, het wegvallen van school en speelmogelijkheden, het wegvallen van economische activiteiten, financiële problemen en een toenemend aantal gevallen van huiselijk geweld. Bij jonge kinderen uit zich dat onder andere in slaap- en eetproblemen, angst- en stressgevoelens. Ik hoorde zelfs verhalen van kinderen die bang waren dat ze dood zouden neervallen als ze de straat op gaan. Dat lijkt me toch niet de bedoeling.
Een grote uitdaging is dat kinderen sinds 20 maart 2020 niet meer naar school gaan en dat dat hoogstwaarschijnlijk tot de 3-maanden durende Argentijnse zomervakantie (december – februari) ook niet meer gaat gebeuren. Dat betekent dat ze uiteindelijk bijna een heel jaar thuis zijn geweest. Bij velen is de vervolgvraag of ze dan ooit nog terugkeren. De gevolgen hiervan zijn divers; van jongeren die in zichzelf gekeerd raken van het vele online home schooling en kinderen die hun vriendjes niet meer kunnen zien, omdat hun ouders geen auto hebben om hen te brengen en het OV alleen met een speciale ‘permiso’ gebruikt mag worden. Veel vrouwen geven eveneens aan meer stress te ervaren door de extra last van thuisscholende kinderen, het handhaven van hyperhygiëne in het huishouden en in sommige gevallen de combinatie met werk. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de vraag naar (kinder-) psychologen net zo hard omhoog gaat als het aantal coronagevallen.
De Argentijnse traditie van psychotherapie is geworteld in haar banden met Europa, toen miljoenen immigranten rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw naar Argentinië verhuisden, terwijl daar de psychotherapietheoriën van Freud net in de mode waren. Gedurende de jaren ’40-’50 verspreidden die theorieën zich over de rest van het land, totdat psychoanalyse tijdens de militaire dictatuur van de jaren 1976-1983 volledig werd verboden. Na de terugkeer van de democratie werd het weer toegestaan en ook in deze tijden, is de psychotherapeut een belangrijke steun en toeverlaat voor de Argentijn.
Bij straatkiosken zijn talloze tijdschriften over psychoanalyse te vinden en er is een scala aan workshops over groepsdynamieken, eetproblemen, verslavingen en andere psychologische promblemen. Het aantal aanmeldingen voor de studie psychologie blijft enorm en de concurrentie onder psychologen daardoor ook. Naast de culturele wortels van de psychotherapie, hebben de vaak melancholieke Argentijnen ook genoeg om zich zorgen om te maken, zoals terugkerende economische neergang en politieke polarisatie. Men hoopt door uitgebreide zelfanalyse de onzekerheid, bureaucratie en chaos van het land het hoofd te kunnen bieden.
Nu de lente in volle bloei is en ook de beperkingen in Buenos Aires gedeeltelijk zijn opgeheven, is er weer wat meer bewegingsvrijheid. Desalniettemin zijn de economische uitdagingen van het land nog steeds serieus en hebben veel mensen het financieel zwaar – UNICEF schat dat 62% van de kinderen in armoede leeft (!), waardoor ook de onveiligheid toeneemt. Het is te hopen dat de toegenomen vrijheden en het warme weer het land weer op de rit krijgen en dat de pandemie en bijbehorende strenge maatregelen gedurende de Argentijnse zomer beteugeld worden, zodat kinderen weer vrij en blij kunnen spelen en aan hun toekomst kunnen werken.